Wednesday, March 27, 2013

שבת הגדול דרשה...

א גוטן ערב פסח. מיר האבן שוין לאנג נישט פארגעלערנט צוליב גרויס פארנומענקייט, אבער לכבוד דאס באקומען דעם ניין הונדערטסטן חסיד, העלמער אראפלייגן א פאר פערל ווערטער לכבוד דעם זמן חרותינו וואס באמת איז דאס א מצב ביי פילע אז מ'גייט פון עבדות לעוד עבדות .
.איז בדיקת חמץ געווען נעכטן נאכט. מ'גייט באהאלטן צען ברעקלעך און נאכהער צינדט מען אן א לעכטל און מ'טראפט אן די גאנצע הויז מיט חלב זוכנדיג די ברויטלעך. פון דארט קומט די אויסדרוק "זוכן מיט לעכט".
עס איז ענליך צו לייקן א פנים-בוך שטאטוס אז מ'זאל עס קענען דערויף 'אנ-לייקן'
מאנכע גוי'טעס/ רייניגונגס פרויען ווערן באטראפן ווען זיי האבן שעות געקראצט און זיי זעהען די טאטע ארומגיין איבערקוקן טאמער האבן זיי עפעס אן ארט נישט גוט גערוימט. אבער זיי זאגן גארנישט ווייל זיי באקומען א גאנצע שאכטל מיט פערפל, סיריעל, לאקשן און חמץ'דיגע מצות.

איצט צוריק צו די בדיקות. די דיינים זיינען נישט די איינציגע פארנומענע די נאכט. ס'דא וואס זאגן מ'האט די מנהג ערפינדן אז די פרויען זאלן נישט שפירן אז אייביג ברויכן זיי בודק זיין.. זאלן די מענער זיך אויך מוטשען אמאל אין דעם פעלד.
היינטיגע טעג ליידער צאלן מענטשן עטליכע טאלער פאר אזא פעקל חמץ ברעקלעך. עס קומט שוין איינגעוויקלט, אזוי שפארט מען זיך זעהר אסאך צייט און כח, ווייל נאך מסדר זיין א גאנצע הויז פאר טעג און וואכן האט שוין א מענטש ניט קיין ענערגיע צו איינוויקלען צען ברעקלעך אין זילבער פאפיר. אפילו די קינדער וויל מען נישט באמיען מיט די הארעוואניע.
וואס ס'פאלט זיי נישט איין איז אז מ'קאן זיך שפארן טייער געלט אז מ'נוצט די ברעקלעך וואס זענען פארכאפט אינעם פארקניפטן בארד, נאך גאנץ פריש פון אייערנעכטן'ס פרישטאג. פארשטייט זיך נאר די פרומערע קאנען דאס טוען, ווייל די מאדערנע שטיצן זיך דאס בארד, און אזוי פליען די ברעקלעך גלייך אראפ, וואס דאס העכערט די ריזיקע פון ארימקייט אויב טרעטן זיי ארויף אויף זיי ח"ו. אבער ס'דא וואס מאכן א יששכר זבולון אפמאך, און די נחשון בן עמינדב וועלדער האבן במילא גענוג פאר יעדעם.

און צופרי גייט מען און מ'פארברענט אלע עסן וואס די ערל'טע האט נישט געהאט פלאץ מיטצונעמען אין איר זאטשקוי וואס איז שוין אזוי אויך אנגעלאדנט מיט געלקחנטע אוצרות. פייער לענדזשערס פארן ארום מאכן א טומל און עס באלאנסירט אביסל די קולות וברקים וואס גייען פאר אין אידישע הייזער פון גרויס הכנה ליו"ט
די קומענדיגע פאר שעה שניידט מען אייער לאקשן און מ'שיילט אומצאליגע עפל וואס מ'האט באקומען ביי די קמחא דפסחא גיוועוועיס. די הויפןס קאמפאט זיגלט מען איין אין באל דזשארז בלע"ז און דאס נוצט מען ביז קומענדיגע פסח.
די 'רויק' פיש בלייבט אויך צומאל דארט פאר א לאנגע צייט, ווייל נישט יעדער קען עס אין מויל נעמען.
איך וויל צולייגן וועגן דעם אויסדרוק אז צו בארשט דארף מען נישט קיין ציין.. אז צו ברעכן לאיר המעשה פון דעם זויערן שטאף דארף מען אויך נישט קיין ציין. דזשאסט סעיונג...

ביים סדר זעלבסט..
קדש:די טאטע קומט מיטן קיטל וואס בלייבט ווייס נאר פאר די ערשטע כוס, דערנאך פארן רעשט פונעם יו"ט איז עס אזא פארב פון טרויבן.. ס'דא וואס טענהן ס'גייט אריין בגדר "הידור". אויב ער מאכט שנעל קידוש, ווענדט זיך טאמער ער איז א פארשלעפטע סארט אדער נישט. אדער אויב די אידענע איז שוין
גרייט. עס האט געווענליך ווינציג צוטוען מיט די קינדערלעך'ס איינשלאפן.

ורחץ, מ'וואשט זיך די הענט אן א ברכה אפילו מ'גייט נישט עסן און אפילו מ'איז אויך נישט טמא, וועגן א זאך וואס הייסט או.ס.די.

כרפס... ווען קיינער קוקט נישט נעמט מען אזוי מער פון א כזית פון וועגן מגיד וואס קומט באלד, און מ'וויל פשוט נישט אוועקחלשן פון הונגער. די מרור בלייבט אומגע'פטרט און דאס איז טאקע א חורבן.

יחץ מ'צוברעכט די מיטלסטע מצה. אגב די מצה הייסט לוי. פאר די וואס ווייסן נישט- מצות האבן נעמען. ווען מ'עפענט א שאכטל קרעקערס אדער קוכנס להבדיל האבן זיי לכאורה אויך נעמען. איינס הייסט רחל, איינס הייסט לאה, וכדומה.
די פראבלעם ווערט, ווען מ'צוהאקט דעם מצה מיט אזא עקסטאז אז עס ווערט צושמעטערט אויף שברי שברים און מ'ווייסט נישט וויאזוי מ'וועט ווערן זאט פון אפיקומן.

מגיד האט מען שוין אויסגעשמיעוסט, עס שפירט ווי
יום כיפור ביי ניעלה, די טרוקנקייט פון מויל וכו'. אן עקסטערע הנאה איז ווען אלע פופציג אייניקלעך
שטעלן זיך פרעגן די פיר קשיות. עס גרייכט באלד א צאל פון טויזענטער שווערע קשיות, וואס איין עבדים היינו טוט א שוואכע ארבעט פון פארענטפערן. 

רחצה. או. סי. די שטויסט ווידער אריין, אויב חלילה איז מען טמא געווארן אינצווישן ברויך מען זיך גיין וואשן. (איך האב געהערט אז וויזניצע פירן זיך אויסצוטוען די שיך אינמיטן סדר און צוריק אנטוען, וועגן אזוי האט איינע פון די רעבבעס געטוען ווען ער'ט זיך געוואלט קראצן די פונגוס אינמיטן, איז קאן זיין זיי רירן אן די שיך און ווערן ווירקליך טמא)

מוציא מצה.. מ'פאסט אויס

מרור- די עכטע ביטערע עסט מען נאר פאר אטענשן, ווייל עס איז דאך ביטער ווי גאל,
און גלייך פאר מרור'ן גייען די טאפקעפ כאפן א שלעפ גראז, אזוי אז זיי זאלן קענען מיטהוסן מיטן עולם און קיינער זאל גארנישט כאפן.

כורך, שולחן עורך.. די בעסטע צייט

צפון... די יונגווארג בעטן אפיקומן וואס אדער באקומען זיי שפעטער אדער נישט, שפעציעל ווען זיי פאדערן אז משיח זאל זיך צו'יאגן אדער אז די פופציג יעריגע מאמע זאל זיך ווידעראמאל פרוכטבארן און האבן א בעבי. 

ברך מ'בענטשט . סדא וואס חופערן נאך שנעלער ווי געווענטליך ווייל די נערוון פלאצן אט. 

הלל- אלי' נאבע קומט. איך זעה אים יעדעס יאר אבער רוב וועלט חלומט נאר דערפונען. אבער טאמער ער איז טאקע דאהי אדער נישט, איז יעדער מעיד אז ער טרונקט פונעם כוס. וואס הייסט,ער מוז זיין גאר דורשטיג זייענדיג אין יעדעס אידיש הויז אויפאמאל און איבעראל סערווירט מען אים א ריזן בעכער משקה.
כל שכן וקל וחומר ווען ער איז בלויז עטליכע שעה צוריק געוועזן אין ארץ ישראל.

נרצה, מ'זינגט אלטע דייטש אידישע לידער מיט נאסטאלגיע אפילו מ'קומט פון מארמאראש. מיט דעם האבן מיר דעם סדר פארענדיגט, און מיר האפן גאט ברוך הוא וועט שוין אויסהערן דעם בקשה פון נונבוי דיין טעמפל שורה, כאטש ער איז נישט רעפארם און מסתם באדערט אים עס ווען פרומע בעטן אזעלכע מאדערנע בקשות.
לשנה הבאה בירושלים הבנויה.